Maaş bordrosu, her çalışan için hayati öneme sahiptir. Bu belge, bir ay boyunca yapılan çalışmanın karşılığını gösterir ve çalışan ile işveren arasındaki finansal ilişkinin şeffaf bir kaydıdır. Maaş bordrosu, sadece ne kadar kazandığınızı değil, aynı zamanda kesintiler, vergiler ve varsa ek ödemeler gibi detayları da içerir. Her çalışanın, kendi mali haklarını anlaması ve işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini kontrol etmesi için bu belge büyük önem taşır. Bu rehberde, maaş bordrosunun temel unsurlarını ve bir bordronun nasıl hazırlandığını basit bir dille açıklıyoruz.
Ücret nedir?
Maaş bordrosunu anlatmadan önce gelin ücret kavramına bir göz atalım.
Ücret, çalışanların emeklerinin karşılığı olarak aldıkları mali ödemedir. Ancak bu basit tanım, ücretin gerçek anlamını ve önemini tam olarak yansıtmaz. Ücret, sadece maddi bir değer değil, aynı zamanda çalışanın işine, emeğine ve zamanına verilen değerin bir göstergesidir.
Anayasamız ücreti, "emeğin karşılığı" olarak tanımlar. Bu, her çalışanın verdiği emeğin karşılığında adil bir ödeme alması gerektiğini vurgular. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32. maddesi, ücreti daha teknik bir dille "bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar" olarak açıklar. Bu tanım, ücretin iş karşılığı olduğunu ve nakit olarak ödenmesi gerektiğini belirtir.
5510 sayılı kanunun 3. maddesi ise ücreti, "sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutar" olarak tanımlar. Bu tanım, ücretin periyodik ve düzenli bir ödeme olduğunu ve sigortalı çalışanlara yönelik olduğunu gösterir.
Okumanızı Öneririz; e-Fatura ve e-Arşiv Sorgulama İşlemi Nasıl Yapılır?
Maaş bordrosu nedir?
Maaş bordrosu, çalışanlar ve işverenler için oldukça önemli bir belgedir. Peki, bu bordro nedir ve neden bu kadar değerlidir?
Kısaca ifade etmek gerekirse, maaş bordrosu, işverenin her ay işçiye ödemesi gereken ücreti ve bu ücret üzerinden yapılan yasal ve özel kesintileri içeren resmi bir belgedir. Bu belge, işverenin çalışana ücret ödeme yükümlülüğünü kanıtlayan, işçi için de hak ettiği ücretin belgelendiği kıymetli bir evraktır.
Maaş bordrosunun önemi, sadece ücretin belgelendirilmesiyle sınırlı değildir. Bu belge aynı zamanda işçi ve işveren arasındaki finansal ilişkinin şeffaflığını ve adaletini sağlamak için de kritik bir rol oynar. İşçinin maaşını, yapılan kesintileri ve net alacağını açıkça gösterir, bu sayede her iki taraf için de bir güvence kaynağı olur.
Maaş bordrosunun doğru ve hatasız bir şekilde hazırlanması, İnsan Kaynakları veya Muhasebe departmanının sorumluluğundadır. Bordroda yer alan hak ediş tahakkukları ve yasal kesintilerin doğru hesaplanması, işletmenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesinin yanı sıra çalışanların haklarının korunmasını da sağlar. Bu nedenle, maaş bordrosu hazırlama süreci titizlikle yürütülmeli ve her detayın doğruluğundan emin olunmalıdır.
Maaş bordrosu ne zaman hazırlanır?
Maaş bordrosunun hazırlanma zamanı ve bu süreçte uyulması gereken kanuni zorunluluklar, işverenler için önemli bir konudur.
Memur maaşları genellikle her ayın 14'ünde yayınlanır. Memurlar, bu tarihte maaş bordrolarını inceleyebilir ve e-Devlet platformu üzerinden e-bordro sorgulaması yapabilirler. Bu, memurların maaş ve kesintileri hakkında şeffaf ve erişilebilir bilgiye sahip olmalarını sağlar.
Okumanızı Öneririz; e-Fatura Mükellefi Ne Demektir? Nasıl Sorgulanır?
Bordro ile ilgili kanun maddeleri ve idari para cezaları
Maaş bordrosu ile ilgili yasal düzenlemeler, işverenlerin bordro hazırlama sürecini nasıl yönetmeleri gerektiğini belirler. Öncelikle, Vergi Usul Kanunu’nun 238. maddesi gereği işverenler, her ay ödedikleri ücretler için maaş bordrosu tutmaya mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanunu'na göre, vergiden muaf olan ücretler için bordro tutulmaz.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 37. maddesi, işverenlerin işyerinde veya banka yoluyla yaptıkları ödemelerde, işçilere ücret hesabını gösteren imzalı bir belge verme zorunluluğunu ortaya koyar. Bu belge, ücret ödemesinin yapıldığını ve işçinin alacağını belgeler.
5510 sayılı kanunun 102. maddesi, maaş bordrosunda bulunması gereken unsurları detaylandırır. Bu unsurlar arasında işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, çalışanın adı-soyadı, sosyal güvenlik numarası, ödenen ücret tutarı ve çalışanın imzası yer alır. Bordroda bu unsurlardan herhangi birinin eksik olması durumunda, işverene aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanabilir.
Bu yasal zorunluluklar, maaş bordrosunun sadece bir finansal belge olmadığını, aynı zamanda yasal bir yükümlülük olduğunu gösterir. İşverenlerin bu konudaki yasal gerekliliklere uyması, hem çalışanların haklarını korumak hem de olası yasal sorunlardan kaçınmak için önemlidir.
Okumanızı Öneririz; Vergi Dilimi Nedir? Vergi Dilimleri Nasıl Hesaplanır?
2024 yılında uygulanacak idari para cezaları
2024 yılında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102. maddesine istinaden uygulanacak idari para cezaları şu şekildedir:
- 102-e/5 Maddesi Uyarınca Cezalar: Eğer aylık ücret tediye bordrosu, maddede belirtilen gerekli unsurlardan herhangi birini içermiyorsa ve bu nedenle geçersiz sayılırsa, her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. 2024 yılı için bu ceza miktarı, her bir bordro için 10.001 TL olarak belirlenmiştir.
- Bankadan Ödeme Yükümlülüğü ve İmza Zorunluluğu: En az 5 çalışanı olan iş yerlerinin ücretleri banka üzerinden yatırma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu tür iş yerleri için bordroların imzalatılması zorunlu değildir.
- Elden Ücret Ödemesi ve İmza Zorunluluğu: Ücretlerin elden verildiği iş yerlerinde, eğer bordrolar işçilere imzalatılmazsa ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından herhangi bir kayıt incelemesi yapılır ve bordro geçersiz sayılırsa, yine idari para cezası uygulaması söz konusu olacaktır.
Bordronun Geçersiz Sayılması Cezası
5 kişiden az kişinin çalıştığı iş yerlerinde, ücretler elden verilebilir ve bu durumda işçilerin bordroyu imzalaması gerekmektedir. Eğer işçilere elden ücret ödenmesine rağmen bordrolar imzalanmazsa, bu durumda her ay için ayrı ayrı idari para cezası uygulanacaktır.
Okumanızı Öneririz; GİB Portaldan e-Arşiv Fatura Nasıl Kesilir?
Ücretleri Bankadan Yatırmama Cezası
En az 5 çalışanı olan iş yerlerinde, işçilere yapılan ödemelerin tamamı bir banka aracılığıyla yapılmalıdır. İşverenlerin, çalışanlarına banka kartı çıkartarak ödemeleri bu kartlar üzerinden yapmaları gerekmektedir. Eğer bu yöntemle ödeme yapılmazsa, her ay için her işçi başına idari para cezası uygulanır. 2023 yılı itibarıyla bu ceza miktarı 956 TL olarak belirlenmiştir. Örnek olarak, 6 işçinin çalıştığı bir iş yerinde ücretler bankadan ödenmiyorsa ve bu durum Sosyal Güvenlik Kurumu veya İŞKUR tarafından tespit edilirse, uygulanacak toplam idari para cezası 6 x 956 TL = 5736 TL olacaktır. Bu ceza, ücretlerin bankadan ödenmediği her ay için ayrı ayrı geçerli olacaktır.
Maaş bordrosu nasıl hazırlanır?
- Kesintilerin Hesaplanması: Bordro hazırlama işlemi, işçiden ve işverenden yapılacak olan yasal ve özel kesintilerin hesaplanmasıyla başlar. Bu kesintiler, çalışanın net ücretinin belirlenmesinde kritik rol oynar.
- Bordroda Yer Alması Gereken Bilgilerin Eklenmesi: Maaş bordrosunun hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri, bordroda yer alması gereken tüm bilgilerin eksiksiz olarak eklenmesidir.
Ücret Pusulasında Bulunması Gereken Bilgiler
- Bordronun Dönemi ve Tarihi: Bordronun hangi döneme ait olduğunu ve oluşturulduğu tarihi içermelidir.
- İş Yeri Sicil Numarası: İş yerinin resmi sicil numarası yer almalıdır.
- İşçi Bilgileri: İşçinin adı soyadı, SGK sicil numarası, unvanı ve ücret türü gibi temel bilgileri içermelidir.
- Çalışma Günleri ve Hafta Tatilleri: İşçinin çalışma günleri ve hafta tatillerine bağlı kazançları belirtilmelidir.
- Ek Ödemeler: Yakacak yardımı, çocuk yardımı, sağlık sigortası gibi ek ödemeler varsa bunlar eklenmelidir.
- Özel Kesintiler: Vakıf aidatı, finansal yardım, sağlık kesintisi gibi özel kesintileri içermelidir.
- Yasal Kesintiler: SGK işçi payı, gelir vergisi, işsizlik sigortası işçi payı, damga vergisi gibi yasal kesintiler yer almalıdır.
- Matrahlar: SSK, gelir vergisi, damga vergisi, kümülatif gelir vergisi matrahları gibi bilgileri içermelidir.
- İşçinin İmzası: Bordronun sonunda işçinin imzası yer almalıdır.
Ücret bordrosu özel bir forma sahip olmamakla birlikte, yukarıda belirtilen tüm bilgilerin içerildiği bir belge olarak her ay işveren tarafından hazırlanır. Bordro, genellikle 2 nüsha halinde oluşturulur: bir nüshası işçide kalırken, diğeri işverende muhafaza edilir. Bu süreç, her iki tarafın haklarının korunması ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi açısından büyük önem taşır.
Okumanızı Öneririz; XML Bayilik Nedir? XML Bayilik Veren Firmalar
Bordro nasıl hesaplanır?
Maaş bordrosunun hesaplanması, çalışanların brüt ücretlerinden yapılan çeşitli yasal kesintilerin hesaplanmasını içerir. Bu süreç, hem işveren hem de çalışan için yapılan kesintileri kapsar. İşte maaş bordrosunun nasıl hesaplanacağına dair detaylı bir açıklama:
İşçiden Yapılacak Olan Kesintiler
- SGK Prim Ödemesi (İşçi Payı): Brüt ücretin %14'ü kadar. Örneğin, brüt ücret 10.000 TL ise, SGK primi (10.000 x %14) = 1.400 TL olur.
- İşsizlik Sigortası Ödemesi (İşçi Payı): Brüt ücretin %1'i kadar. Yine 10.000 TL brüt ücret üzerinden hesaplandığında, işsizlik sigortası (10.000 x %1) = 100 TL olur.
- Gelir Vergisi Matrahı Hesaplaması: Gelir vergisi matrahı, brüt ücretten SGK işçi payı ve işsizlik sigortası işçi payı düşüldükten sonra kalan tutardır. Örneğin, 10.000 TL brüt ücretten, 1.400 TL SGK işçi payı ve 100 TL işsizlik sigortası işçi payı düşüldüğünde, gelir vergisi matrahı (10.000 - 1.500) = 8.500 TL olur.
- Gelir Vergisi Miktarı: Gelir vergisi matrahının %15'i kadar. Yani, 8.500 TL gelir vergisi matrahı için, gelir vergisi (8.500 x %15) = 1.275 TL olur.
- Damga Vergisi Miktarı: Brüt ücretin 0,00759'u kadar. 10.000 TL brüt ücret için, damga vergisi (10.000 x 0,00759) = 75,9 TL olur.
İşverenden Yapılacak Olan Kesintiler
- SSK Prim Ödemesi (İşveren Payı): Brüt ücretin %15'i kadar (bazı durumlarda %5 indirim teşviki uygulanabilir). Örneğin, 10.000 TL brüt ücret için SSK primi (10.000 x %15) = 1.500 TL olur.
- İşsizlik Sigortası Ödemesi (İşveren Payı): Brüt ücretin %2'si kadar. 10.000 TL brüt ücret için, işsizlik sigortası (10.000 x %2) = 200 TL olur.
Okumanızı Öneririz; Arabistan'a Satış Yapmak: Arabistan'a Nasıl Satış Yapılır?
Standart Bordro Nedir?
Standart bordro, özel statü taşımayan (emekli, engelli, teşvikli personel gibi) çalışanlar için hesaplanan bordro türüdür. Bu bordro hesaplaması, yukarıda belirtilen standart kesinti oranlarına göre yapılır. Standart bordro, en yaygın bordro türüdür ve çoğu çalışan için geçerli olan hesaplama metodudur.
Bu hesaplamalar, maaş bordrosunun nasıl hazırlandığını ve hem işçi hem de işveren tarafından yapılacak olan kesintilerin nasıl hesaplandığını gösterir. Bu süreç, yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve çalışanların net ücretlerinin doğru bir şekilde hesaplanması açısından büyük önem taşır.
İlginizi Çekebilecek Yazılar
