İşletmelerin bir takım unsurları gider olarak gösterdiklerini görmüşsünüzdür. İşletme içerisinde kullanılan varlıklar da bu kapsamda değerlendirebilir. Bu aşamada amortisman kavramı ön plana çıkmaktadır. İşletmeler için önemli bir yere sahip amortisman nedir ve nasıl hesaplanır gibi sıklıkla merak edilen sorulara bu yazımızda cevap vereceğiz. Bu sayede amortismanın ne kadar önemli bir kavram olduğunu fark edeceksiniz.

Amortisman Nedir?

Amortisman kavramı işletmede duran varlıkların aşınması, yıpranması ya da eskimesi durumunda hesaplanan gider payıdır. İşletmede kullanılmak üzere satın alınan eşyaların birçoğu uzun zaman kullanılır. Zamanla kullanıma bağlı olarak eşyalarda deformasyonlar görülmeye başlar ve bu durum eşyanın değerini azaltır. Firmanızda kullanmakta olduğunuz belirli bir süre kullanımdan sonra eskiyen ve yıpranan eşyalarınız için siz de amortisman hesabı yapabilirsiniz. Amortisman değerinin ne kadar olduğu her yıl Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanır.

Amortismana tabi olan iktisadi kıymetlerin hangileri olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. İş yerinde kullanılan mobilya, ekipman, televizyonlar ve cep telefonları gibi demirbaşların hepsi için amortisman hesaplanabilir. Bunun yanı sıra plastik, tahta, demir ya da çelik kasalar için de hesaplama yapılabilir. İşletme maliyetleri üzerinde doğrudan etkisi olduğu için hesaplamanın doğru yapılması çok önemlidir.

Amortisman Ayırma Şartları Nelerdir?

Amortisman ayırma maddi ya da maddi olmayan durağan varlıkların amortisman oranı baz alınarak, değer kaybı, eskime ya da aşınma paylarının hesaplanarak birikmiş amortisman hesabına kaydedilmesi demektir. Bu sayede söz konusu varlıkların ekonomik ömürlerinin sonu a kadar değerleri sıfırlanmış olur.

Bir varlığın amortismana ayrılabilmesi için işletme içerisinde 1 yıldan fazla kullanılması gerekir. Söz konusu eşya yıpranmaya müsait, deforme olmuş ya da zamanla kıymeti azalacak bir yapıda olmalıdır. Değerleme günü geldiğinde envantere dâhil bir şekilde ve hala kullanılabiliyor olması gerekir. İktisadi kıymetin değeri, 2021 yılı için belirlenen amortisman alt sınırı 1500 TL’yi aşıyor olmalıdır. Şartları sağlayan varlıklar için amortisman hesaplaması yapılabilir.

2020 yılının ilk çeyreğinde Vergi Usulü Kanunu’nun 490. Genel tebliği gereğince amortisman sınırı 1400 TL olarak belirlenmiştir. KDV miktarı hariç tutularak hesaplanan bu değerin altında demirbaş alındığında gider olarak kabul edilmektedir.

Amortisman Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Amortisman değeri Vergi Usul Kanunu’nun 315.maddesi gereğince hesaplanır. Maliye Bakanlığı hesaplama yapılabilmesi için kıymetli varlıkların ömürlerini dikkate alarak oranlar ilan eder. Bu oranlar üzerinden farklı yöntemler kullanılarak hesaplama yapılır. Yaygın olarak kullanılan amortisman yöntemleri;

• Normal Amortisman Yöntemi: Eşit tutarlı amortisman olarak da bilinen bu yöntemde, amortisman bedeli duran varlığın tutarına sabit bir oran uygulanarak ya da ekonomik ömre bölünerek hesaplama yapılır.
• Azalan Bakiyeler Yöntemi: Bu yöntem kullanılarak hesaplama yapılacaksa önceki yıllarda birikmiş olan amortismanlar, varlığın maliyetinden çıkarılarak kalan değer üzerinden işlem yapılır.
• Fevkalade Amortisman Yöntemi: Bu yöntem olağandışı ve doğal afet gibi durumlar meydana geldiğinde söz konusu kıymetin bir kısmı ya da tamamı değer kaybettiğinde kayıt altına alınması amacıyla kullanılır. Yöntem sayesinde amortisman zamanı gelmeden önce kıymet gider ya da maliyet unsuru olarak kayıt altına alınır.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Söz konusu varlığın amortisman değeri farklı yöntemler kullanılarak hesaplandığında değişiklik gösterecektir. Örneğin net değeri 3000 TL olan bir varlığın 5 yıllık ekonomik ömrü olduğu kabul edilirse, hesaplama için normal ve azalan bakiye yöntemi kullanılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken %18’lik KDV oranını hariç tutmaktır. Buna göre;

Normal amortisman yöntemi kullanıldığında; tutar/varlığın ekonomik ömrü formülü kullanılır. Yani 3000/5=600 yapıldığında bulunabilir. Bunun yanı sıra amortisman oranı 1/varlığın ekonomik ömrü hesaplanarak bulunduğundan 1/5 yapıldığında %20 bulunacaktır. Bu değer amortisman üzerine uygulandığında (3000×20)/100’den de 600 değerine ulaşılabilir. Sonucun hesaplanması için her iki değer de doğrudur.

Azalan bakiyeler yöntemi kullanıldığında ise; ilk 3 yıla ait amortisman değeri hesaplanabilir. Buna göre;

(3000/5)x2 yapılarak ilk yıla ait amortisman değerinin 1200 TL olduğu bulunur.

[(3000-1200)/5]x2 yapılarak ikinci yıla ait amortisman değeri 720 TL bulunur.

Üçüncü yıl için amortisman değeri ise [(1800-750)/5]x2 yapılarak 432 TL hesaplanır. Hesaplanan değerler maddi duran varlıkların kullanıldığı dönemde muhasebeye dağıtılarak gider olarak yazılır. Bu sayede işletmenin harcamalarında kar edilmiş olur.