Gelir, bir kişinin bir takvim yılı içinde ticaret, gayrimenkul satışı, ücretli çalışma, gayrimenkul ve menkul malların getirisi vb. karşılığında elde ettiği kazançtır. Türk Vergi Sitemi içerisinde yer alan ve gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazançların ve iratların safi tutarı üzerinden alınan dolaysız vergiye, gelir vergisi adı verilir. Tanımda geçen dolaysız vergi ise, yükümlüsü önceden belli olan ve mükellefin kendisinin ödediği, doğrudan doğruya alınan vergileri anlatan genel bir kavramdır. Dolaysız vergiler başkalarına devredilemeyen vergilerdir. Ayrıca, yine tanımda geçen irat kavramı ise, gelir getiren mülk, gelir anlamına gelmektedir.
Gelir Kavramına Giren Kazanç ve İratlar Nelerdir?
Gelir Vergisi Kanununa göre gelir vergisine tabi kazanç ve iratlar aşağıdaki gibidir.
● Ticari kazançlar,
● Zirai kazançlar,
● Ücretler,
● Serbest meslek kazançları,
● Gayrimenkul sermaye iratları,
● Menkul sermaye iratları,
● Diğer kazanç ve iratlar,
Kimler Gelir Vergisi Mükellefidir?
Gelir Vergisi Kanununa göre aşağıdaki şartları sağlayan gerçek kişiler, yurtiçinde ve yurtdışında elde ettikleri kazançlar ve iratlar üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdürler. Mükellefler, Türkiye’de yerleşik olup olmamalarına göre dar mükellef ya da tam mükellef olarak adlandırılırlar. Yurtiçinde yerleşik olanlar tam mükellef olarak adlandırılırken, yurtdışında yaşayan ve sadece Türkiye’deki gelirleri üzerinden vergilendirilenler ise dar mükellef olarak adlandırılır.
- Tam mükellef olanlar;
● Türkiye’de ikamet edenler,
● Türkiye’de bir takvim yılı içinde 6 aydan fazla oturanlar,
● Merkezi Türkiye’de olan teşebbüslere bağlı olup, bu teşebbüslerin işi dolayısı ile yurtdışında ikamet eden Türk vatandaşları,
Yukarıda sayılan mükelleflerin yurtiçinde ve yurtdışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler.
1. Dar mükellef olanlar;
● Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin Türkiye’de işyerinin olması veya daimi temsilci bulundurması ve kazancının bu yerlerde ve temsilciler aracılığı ile sağlanmış olması,
● İş merkezlerinin ikisi de Türkiye’de olmayanlar,
Dar mükellef olan kişiler ise, sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.
Gelir Vergisi Yönünden Şahıs Şirketleri Nelerdir?
Şahıs şirketlerinin tüm ortakları gelir vergisi mükellefidir.
● Adi Şirketler; şirket ortaklarının paylarına düşen kazançlar, ayrı ayrı ticari kazanç sayılır ve her ortak kendi payına düşen karı ayrı ayrı beyan etmek zorundadır.
● Kolektif Şirketler; bu şirketler tüzel kişiliğe sahip varlıklardır. Ancak, gelir vergisi açısından tüzel kişilik dikkate alınmamaktadır. Bu nedenle, kolektif şirketin ortağı olan gerçek kişilerin tümü vergi mükellefi sayılırlar. Dolayısı ile her ortak ticari kazancı üzerinden beyanda bulunmak zorundadır.
● Komandit Şirketler; birinci sınıf tüccar sayılan bu şirketlerin ortaklarının aldıkları kar payları ticari kazanç sayılır. Bu nedenle bu tür şirketler Gelir Vergisi Kanununa tabidirler. Komandit şirketlerde, sınırsız sorumlu olan komandite ortakların şirket kazancından elde ettikleri pay ticari kazanç, sınırlı sorumlu olan ortakların payları ise menkul sermaye iradı sayılır.
Gelir Vergisi Ne Zaman ve Nereye Ödenir?
Gelir vergisi mükellefi olanlar, bir yıl boyunca elde ettikleri gelirlerini ertesi yılın Mart ayının 25’ine kadar Maliyeye beyanda bulunmaları zorunludur. Basit usulde tespit edilen ticari kazançtan oluşmayan gelir vergisi yılda iki kez, Mart ve Temmuz aylarının son gününe kadar ödenmesi gerekir. Bunun yanı sıra, basit usulde tespit edilen ticari kazançtan oluşuyorsa yine yılda iki kez, Şubat ve Haziran ayı sonuna kadar ödenir.
Gelir vergisi ödemeleri, mükelleflerin bağlı olduğu vergi dairelerine ya da bankalara ödenir.
Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?
Bir takvim yılı içinde elde edilen safi (net) gelir tutarının gelir vergisi oranıyla çarpılması şeklinde hesaplanır. Gelir tutarının artmasıyla buna paralel olarak da vergi oranı artmaktadır. Maliye Bakanlığı tarafından her yıl yayınlanan Gelir Vergisi Dilimleri tablosuna göre, hangi matrah tutarının hangi oranda vergilendirileceği belirlenir. Bir takvim yılı içinde oluşan matrahlar toplanır ve bu tabloda bulunan matrah toplamlarına karşılık gelen vergi dilimine göre gelir vergisi hesaplaması yapılır. 2018 yılı için Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen Gelir Vergisi Dilimleri tablosu aşağıdaki gibidir.
Ücret Gelirlerine Uygulanacak Gelir Vergisi Tarifesi 2018
Ücret Dışındaki Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Tarifesi 2018
