Üretilen tüm mal ve hizmetlerin maliyetlerini oluşturan kalemlerin hesaplanması ve bu maliyet türlerinin oluştuğu yer, ilgili olduğu ürün veya hizmet cinsleri bakımından belirlenmesi ve izlenmesi amacıyla oluşturulan hesaplara maliyet muhasebesi denir. Maliyet muhasebesi işleri kolaylaştırmayı amaç edinmiştir. Bu amaçlar şu şekilde sıralanabilir.

• Üretilen tüm ürün ve hizmetlerin maliyetini hesaplamak; satılan ürünlerin maliyetinin hesaplanarak brüt satış karı veya zararının hesaplanması, satışı yapılmamış mamullerin stok tutarlarının hesaplanması, üretilen mamullerin satış fiyatlarının ne olacağının hesaplanması,
• Kontrol ve planlama yapmak; belirlenen amaçlar ve bu amaçlara ulaşmak için izlenecek olan yöntemlerin belirlenmesi için uygulanan planlar ve geri bildirimler ile yönetim süreci oluşturulur. Bu planlara göre bütçeler oluşturulur. Planların uygulanma sürecinde gerçekleşen faaliyet sonuçları kayıt yapılır, sınıflanır ve özetlenerek raporlanır,
• İşletme yönetiminin belirli konularda karar vermesini daha kolay bir hale getirmek; işletme yöneticilerinin rutin kararlar almasının yanı sıra özel kararlar almasını da sağlar
• Maliyetlerin kontrol altında tutulmasını sağlamak; önceden belirlenen maliyetler ile gerçekleşen fiili maliyetler karşılaştırılarak sapmalar belirlenir. Bu sapmaların nedenleri araştırılarak düzeltici önlemler alınır.

Maliyet Muhasebesi ve Genel Muhasebe

Genel muhasebe tarafından üretilen bilgiler, işletmenin çalışanları, devlet, işletme ortakları, finans kuruluşları gibi çeşitli işletme dışı bilgi kullanıcıları için üretilmektedir. Maliyet muhasebesi tarafından üretilen bilgiler ise, işletme içi yani yöneticilerin gereksinimine cevap vermektedir. Genel muhasebenin dışa dönük, maliyet muhasebesinin ise içe dönük verileri hazırlayabilmesi için birbirleri ile sıkı ilişki içinde olmaları gerekir. Bu ilişki iki şekilde ortaya çıkmaktadır.

Genel muhasebe için gelir tablosu hazırlanırken, dönem içinde üretilen mamullerin maliyetlerinin bilinmesi ve bu veriden hareketle de satılan mamullerin maliyetlerinin hesaplanarak gelir tablosunda ilgili dönemin atış hasılatıyla karşılaştırılması gerekir. Bilançonun hazırlanması için ise dönem sonunda eldeki tamamlanmış ya da yarı mamullerin maliyetinin bilinmesi gerekir.

Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasındaki ilişkiyi gösteren bir diğer konu ise, maliyet muhasebesinin mamullerin maliyetlerini hesaplayabilmesi için genel muhasebeden bazı bilgileri alması gerekir. Bir örnek vermek gerekirse, fiili maliyetlerin kullanıldığı bir işletmede, mamul, yarı mamul, ilk madde malzeme, işçilik ve genel üretim maliyetlerine ait bilgiler genel muhasebeden alınır. Standart maliyetlerin kullanıldığı işletmelerde ise, dönem sonunda standart maliyetler ile fiili maliyetler karşılaştırılarak düzeltici kayıtların yapılabilmesi için genel muhasebeden gerekli bilgileri almak gerekir.

Maliyet Muhasebesi Kavramları Nelerdir?

Maliyet Muhasebesi kavramı oldukça geniştir ve içerisinde çeşitli tanımlar bulunmaktadır. Maliyet muhasebesi ile çalışabilmek için bu tanımların da detaylı bir şekilde bilinmesi gerekmektedir.

● Gider; bir işletmenin hasılat elde etmek amacıyla varlıklarında meydana gelen azalmadır.

● Direkt Gider; belirli bir mal ya da hizmetin üretimi sırasında maliyetinde doğrudan kullanılan giderlere denir,

● Sabit Gider; Belirli dönemlerde sürekli oluşan elektrik, su ya da doğalgaz gibi harcamalara denir,

● Değişken Giderler; işletmenin faaliyet hacmine bağlı olarak azalan ya da artan giderlerdir,

● Zarar; işletmelerin varlığında olağandışı sebepler neticesinde oluşan azalmalara denir. Yangın, doğal afetler gibi nedenlerle oluşan hasarlar zarar tanımına girmektedir,

● Tükenmiş maliyetler; işletmelerin varlığında olan ancak, bir süre sonra bu niteliğini kaybeden tutarlara denir,

● Hasılat; işletmelerin bir ürün ya da hizmet satışından elde ettikleri nakit ya da nakit benzeri tutarlara denir,

● Harcama; işletmelerin bir ürün ya da hizmeti satın alırken yaptıkları ödemelere denir.

Maliyet Muhasebesi Sistemleri

Maliyet muhasebesi sistemleri, söz konusu sistemi etkileyen faktörlere bağlı olarak işletmelerde farklılıklar gösterir. Üretimle ilgili işlemlerin kayıt altına alınması, sınıflandırılması, gruplandırılması, dağıtılarak yorumlanması eylemleri bu faktörlere göre değişkenlik gösterir. Bu faktörler, işletmenin büyüklüğü, örgüt yapısı, kullanılan üretim tekniği ve mamullerin cinsi gibi faktörlerdir. Maliyet muhasebesi sistemleri üç ana başlık altında toplanır. Bunlar, kullanılan maliyet verilerinin fiili olup olmaması, mamul maliyetinin hesaplanmasında, üretim eylemlerinin niteliği ve maliyet unsurlarının tümünün temel alınıp alınmaması olarak sıralanabilir.

Kullanılan maliyetlerin fiili olup olmamasına göre ayrım, tahmini maliyetler ve standart maliyetler olmak üzere ikiye ayrılır. Kullanılan maliyetlerin tümünün temel alınıp alınmamasına göre ayrımı, tam maliyet sistemi ve kısmi maliyet sistemi olmak üzere ikiye ayrılır. Üretim eylemlerinin niteliğine göre ayrımı ise, sipariş maliyet sistemi, safha maliyet sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.

‍