Her mesleğin olduğu gibi muhasebenin de kendine göre özel kuralları ve ilkeleri bulunmaktadır. Muhasebe, her işletme için büyük önem arz etmektedir. Muhasebe departmanında evrensel olarak belirlenmiş bazı kavramlar vardır. Bu kavramlar ön planda tutularak muhasebe işlemlerinin uygulanması gerekmektedir. Muhasebe kayıtlarının gerçeğe uygun olarak ve sosyal bir sorumluluk olarak ele alınması gerekmektedir. Muhasebe uygulamalarının kolaylıkla anlaşılabilmesi için, muhasebe uygulamalarına dayanak oluşturan kavramların da doğru bir şekilde anlaşılması gerekmektedir. Muhasebenin evrensel olarak kabul görmüş 12 temel kavramı bulunmaktadır.

Muhasebenin Temel Kavramları Nelerdir?

● Sosyal sorumluluk kavramı,

● Kişilik kavramı,

● İşletmenin sürekliliği kavramı,

● Dönemsellik kavramı,

● Parayla ölçme kavramı,

● Maliyet esası kavramı,

● Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı,

● Tutarlılık kavramı,

● Tam açıklama kavramı,

● İhtiyatlılık kavramı,

● Önemlilik kavramı,

● Özün önceliği kavramı,

Sosyal Sorumluluk Kavramı

İşletmeler, yaptıkları birçok faaliyet sonucu birçok kişi ve kuruluşla iletişim halindedir. İşletmeler faaliyetlerini yerine getirirken, her zaman ilk denetleyici kendisi olmalı ve sorumlulukla hareket etmelidir. Muhasebe uygulamalarında, mali tabloların düzenlenmesi ve sunulması sırasında belirli kişi veya grupların gözetilmeksizin, tüm toplum çıkarlarının gözetilmesi, tarafsız ve dürüst davranılması gerektiğini ifade eden sosyal sorumluluk kavramı hukuki sorumluluk ile birlikte vicdani sorumluluğu da kapsamaktadır.

Kişilik Kavramı

İşletmeler, sahiplerinden, ortaklarından ve işletme ile ilgili olan tüm kişilerden farklı bir kişiliğe sahiptir. Hukuki anlamda gerçek kişiler ve tüzel kişiler olarak iki tür kişilik vardır. İnsanlar gerçek kişilerdir. İnsanların bir amaç için bir araya geldiği topluluklar da tüzel kişilerdir. İşletmelerin muhasebe işlemleri bu kişilik adına yürütülür.

İşletmenin Sürekliliği Kavramı

İşletmeler kurulurken belirli bir süre için kurulmazlar. Sözleşmede aksi bir hüküm yoksa işletmeler sürekli bir faaliyet göstereceği düşünülerek kurulur. Yani işletmeler belirli bir süreye bağlı kalmaksızın sınırsız bir ömre sahiptirler. Hatta işletmelerin süresi, kurucularının ömürleriyle bile sınırlı değildir. İşletme kurucularının yaşamları sona erse bile, varisler tarafından işletilmeye devam ederler.

Dönemsellik Kavramı

İşletmelerin sınırsız olan ömürlerinin belirli sürelere bölünerek, her bölümün bağımsız olarak ele alınması dönemsellik kavramı ile ifade edilir. Muhasebede genellikle bir yıllık dönemler esas alınır. Her dönem birbirinden bağımsız olarak ele alınarak gelir ve giderleri karşılaştırılır ve kar veya zarar rakamı bulunur.

Parayla Ölçme Kavramı

Muhasebede iktisadi olaylar ortak bir ölçü olarak para birimi ile ifade edilir. Bu para birimi ulusal para birimidir. Türkiye’de olayların kaydedilmesinde ulusal para birimi olarak TL kullanılır.

Maliyet Esası Kavramı

İşletmelerin faaliyet konusuna giren her türlü mal ve hizmetin elde edilmesi için katlanılan ve para ile ifade edilen toplam değere maliyet adı verilir. Kısacası bir varlığın elde edilmesi sırasında katlanılan parasal fedakârlıktır. İşletmelerde tüm varlıklar ve hizmetler muhasebeleştirilirken bunların maliyetleri esas alınır. Para değerindeki değişimler ile maliyet değeri anlamsız hale gelirse maliyet yeniden belirlenir.

Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı

Muhasebe kayıtlarının yasal olarak gerçek belgeleri yansıtması gerekmektedir. Yapılan tüm işlemlerin belgelere dayalı olması ve gerçeği yansıtması gerekmektedir. Yapılan işlemler kişilerin beyanlarına göre değil, belgelere dayalı olarak yapılması gerekmektedir. Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı, sosyal sorunluluk kavramı ile yakından ilişkilidir. Muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız olmalı ve önyargılı davranılmamalıdır.

Tutarlılık Kavramı

İşletmede mali tabloların hazırlanması ve düzenlenmesinde her dönem aynı yöntemlerin uygulanması gerekmektedir. Bir dönem işlemlerin ve kayıtların yapılmasında hangi yöntem uygulanıyorsa, takip eden diğer dönemlerde de aynı yöntemlerin değiştirilmeden uygulanması gerekmektedir. Buradaki amaç, tüm dönemlerin birbiriyle karşılaştırılabilir olmasıdır. Geçerli bir nedenden dolayı kayıt yöntemi değiştirilecekse, bu durum mali tabloların dipnotlarında belirtilmelidir.

Tam Açıklama Kavramı

Mali tabloların hazırlanırken, bu tablolardan faydalanan kişilerin anlayabileceği ve tam faydayı sağlayacağı şekilde açık ve anlaşılır bir şekilde hazırlanması tam açıklama kavramı içine girer. Mali tablolar hazırlanırken sadece mali verilerin değil, bu verileri ilgilendiren gerçekleşmiş ya da gerçekleşmesi muhtemel olayların da mali tabloların dipnotlarında açık bir şekilde belirtilmesi gerekir.

İhtiyatlılık Kavramı

Muhasebede tüm risklerin ve durumların göz önüne alınarak ölçülü olarak davranılması gerektiğini anlatan kavram ihtiyatlılık kavramı olarak adlandırılır. Gelecekte ödemesi alınacak olan bir mal satılırsa kaydı hemen yapılmalı, ödemenin yapıldığı zaman yapılmamalıdır. Aynı şekilde bir zarar veya gider kesinleşmişse bile ortaya çıktığında bunun için karşılık ayrılmalıdır.

Önemlilik Kavramı

Muhasebede önemli olayların kayıt altına alınması gerektiğini ifade eden kavram önemlilik kavramı olarak adlandırılır. Muhasebede kayıtların kolay anlaşılabilmesi için özet sunulur. Bu özet yapılırken sayısal büyüklükten ziyade bilginin önemi göz önüne alınmalıdır. Mali tablolarda gösterilmeyen bir kayıt mali tabloların yorumlanmasını etkiliyorsa bu olay önemli bir olaydır ve ayrıca gösterilmelidir.

Özün Önceliği Kavramı

Muhasebe kayıtların yapılırken, bir olayın kayıtlara yansıtılması sırasında, olayın biçimsel özelliklerinden ziyade finansal anlamda işletmeye ne ifade ettiğine öncelik verilmelidir. İşlemlerin biçimleri ve özleri genellikle paraleldir. Ancak bazı durumlarda bir konu işletme açısından farklı anlama gelebilir. İşte bu gibi durumlarda özün önceliği kavramı kullanılır.

‍