Defter tutan mükelleflerin, defter tutmayan yani fatura kesemeyen çiftçilerden satın aldıkları ürünler karşılığında düzenledikleri ticari belgeye müstahsil makbuzu adı verilir. Müstahsil makbuzu iki nüsha olarak tanzim edilir ve çiftçiye de imzalatıldıktan sonra aslı çiftçiye verilir ve diğer nüshası da işletmede kalarak kayıtlara geçirilir. Arapça kökenli olan müstahsil kelimesi üretici anlamına gelmektedir. Dolayısı ile müstahsil makbuzu, üretici satış belgesi olarak tanımlanabilir. Bu makbuz satın alma işlemi sırasında düzenlendiği için ticari bir belgedir.

Müstahsil Makbuzunun Tarafları
Müstahsil makbuzu düzenlenirken, ürünü satan taraf ile ürünü alan taraf olmak üzere ikitaraf vardır.
1. Satıcı (Üretici Çiftçi)
● Müstahsil makbuzunu imzalar,
● Ticari belge veremez,
● Ürünün satış bedelini alır,
● Müstahsil makbuzunun aslını alır, 1. Alıcı (Defter Tutan Çiftçi)

● Müstahsil makbuzunu düzenleyen taraftır, ● Ticari belge verebilir,
● Ürünün satış bedelini öder,
● Müstahsil makbuzunun kopyasını alır,

Defter tutmayan çiftçilerden alınan ürünler üzerinden gelir vergisi(stopaj) kesilerek kalan kısmı satıcıya ödenir.

Müstahsil Makbuzunun Temel Özellikleri

● Her müstahsil makbuzu seri ve sıra numarası dikkate alınarak sıralanır,

● Alım-satım işlemlerinde ön ödeme yapıldığında müstahsil makbuzu düzenlenmez,

● Müstahsil makbuzu çiftçilerin ürettiği tarım ürünleri için düzenlenir. Hizmet söz konusu ise gider pusulası düzenlenir,

● Müstahsil makbuzu sadece çiftçinin ürettiği tarım ürünlerini satın alan tüccar tarafından düzenlenir,

● Düzenlenen müstahsil makbuzu bir aracı tarafından alınacaksa, makbuzun üzerinde imzası olması şarttır,

● Müstahsil makbuzu üzerinde yer alması gereken en önemli bilgi TC kimlik numaralarıdır,

● Müstahsil makbuzunun üzerinde stopaj kesintisi yer aldığından KDV gösterilmez,

● Çiftçinin sosyal güvencesinin olup olmadığı da müstahsil makbuzu düzenlenmesi sürecinde dikkate alınması gereken bir bilgidir. Çiftçinin sosyal güvencesi yok ise, satın alınan ürün bedelinin brüt tutarı üzerinden % 2 SGK kesintisi yapılır. Yapılan bu kesinti çiftçinin ileriye dönük emeklilik hesaplamasında geçerli olacaktır.

● Yapılacak olan kesintiler, SGK tarafından yayınlanan “tarımsal kesintiler” ibareli genelgede oransal olarak belirtilmiştir. Kesintiler bu genelge incelenerek yapılmalıdır.

● En az iki nüsha olarak düzenlenen müstahsil makbuzunun aslı çiftçi de, kopyası ise tüccarda kalır,

● Düzenlenen müstahsil makbuzları anlaşmalı matbaa ya da noterlerden tasdiklenmesi gerekmektedir,

● Fatura yerine geçen kıymetli evrak tanımına uygun olduğu için, müstahsil makbuzu fatura yerine geçer,

● Mal alımı sırasında düzenlenen müstahsil makbuzunun üzerinde yazılı olan tutarın an itibari ile ödemesinin peşin olarak yapılması gerekir.

● Üreticiden tarım ürünleri haricinde alınan herhangi bir eşya hakkında müstahsil makbuzu düzenlenmez,

Ticaret Borsalarına Kote Edilen ve Tevkifat ’a Tabi Olan Maddeler

● Bakliyat,

● Hububat,

● Hayvani yağlar (süt ve diğer hayvani yağlar)

● Yağlı tohumlar,

● Çeşitli bitkisel ve hayvansal gıda maddeleri,

● Kuru ve yaş meyveler,

● Meyve çekirdekleri,

● Tekstil hammaddeleri,

● Orman mahsulleri,

● Canlı hayvanlar (Küçükbaş ve Büyükbaş hayvanlar, Kümes hayvanları). Damızlık civciv ve diğer canlı hayvanlar,

● Av hayvanlarının derileri, diğer hayvan derileri, büyükbaş ve küçükbaş hayvan derileri,

● Çeşitli maddeler.
Belirtilen bu mallar çiftçiden alınması halinde müstahsil makbuzu düzenlenir ve Ticaret

Borsasına kayıt ve tescil ettirilir. Bunun yanı sıra alış bedelleri üzerinden vergi tevkifatı yapılır.

Müstahsil Makbuzu Nasıl Düzenlenir?

Müstahsil makbuzunun üzerinde ticarete konu olan ürünler ile ilgili mali bilgiler bulunur. Vergi Usul Kanununun 235. Maddesine göre müstahsil makbuzunun düzenlenebilmesi için üzerinde bulunması gereken temel bilgiler, satın alan tüccar ve çiftçinin adı ve soyadı, unvan ve adres bilgileri, ticarete konu olan malın cinsi, miktarı, tarih gibi bilgiler yer alır.

Örnek; 25 Temmuz 2018 günü Özay Tarım Ürünleri Pazarlama Anonim Şirketi defter tutmayan
çiftçi Hasan ÖZGÜR’den (borsaya kayıtlı olmayan) 4 ton buğdayı tonu 990 TL’den peşin satın alıyor. Şirket müstahsil makbuzunu düzenleyerek çiftçiye net 3.880,80 TL ödemede bulunuyor. Hasan ÖZGÜR’e 126098 numaralı müstahsil makbuzunun aslı veriliyor. Şirketin düzenlediği B seri ve 126098 sıra numaralı müstahsil makbuzunu düzenleyiniz.

SATICI (Çiftçi) ALICI (Tarım Şirketi)

Hasan ÖZGÜR
Gölpazarı/BİLECİK
Gölpazarı V.D. Numarası: 8940564398 Telf:411 35 95

Özay Tarım Ürünleri Pazarlama A.Ş. İstiklal Mah. 44. Sk. Nu: 40/3 Gölpazarı V.D. Numarası: 1418889879 Telf:411 30 38

‍